ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
1 Η Αθήνα τον μεσοπόλεμο
Στη σημερινή Αθήνα η πλειονότητα των κατοίκων μένουν σε πολυκατοικίες ενώ σε μονοκατοικίες μένουν κατά κανόνα αυτοί που έχουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Αν γυρίσουμε το ρόλοι κάποια χρόνια πίσω τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε έτσι, ή τουλάχιστον δεν ήταν έτσι στην Αθήνα του μεσοπολέμου.
Στον μεσοπόλεμο χτίστηκαν μεν «κηπουπόλεις με μελετημένο ρυμοτομικό σχέδιο για τα ανώτερα στρώματα της αστικής τάξης … στο Ψυχικό, τη Φιλοθέη και την Εκάλη», αλλά ταυτόχρονα «μεγάλο μέρος του εισρέοντος πληθυσμού, κυρίως των μεγαλοαστών και μεσοαστών από την επαρχία ή από το εξωτερικό, πύκνωσε την κεντρική περιοχή (Πατησίων, Σταδίου, Κολωνάκι) στη νέα μορφή κατοικίας που προέκυψε από την έντονη εμπορευματοποίηση, την πολυκατοικία».
2 Η πολυκατοικία στη Βασιλίσσης Σοφίας και Γενναδίου
Μια τέτοια πενταώροφη πολυκατοικία βρίσκεται στη γωνία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Γενναδίου ακριβώς απέναντι από το Χίλτον και φέρεται πως οικοδομήθηκε το έτος 1927, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-1969), ο οποίος ήταν απόφοιτος της γερμανικής σχολής του Berlin-Charlottenburg, εκπροσώπου ενός ιδιόρρυθμου δυναμικού νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια σύνδεση παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών.
Το έτος κατασκευής ενδέχεται να είναι πριν από το 1926. Υπάρχει μια φωτογραφία του Πέτρου Πουλίδη (Αρχείο ΕΡΤ) από το κίνημα ανατροπής του Θεόδωρου Πάγκαλου στην περιοχή, όπου το συγκεκριμένο κτίριο διακρίνεται καθαρά.
Το συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι που προεξέχουν έως και 1,40 μ. από το επίπεδο της όψης, βάσει ρύθμισης του 1923 το όριο μειώθηκε νομοθετικά το 1937 στα 40 εκατοστά). Έχει ενδιαφέρον ότι η πρωτοβουλία της μείωσης ανήκει στον ίδιο τον Κιτσίκη.
3 Φωτογραφικό υλικό
 Αθήνα 1926. Οδός Κηφισίας (σημερινή λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας). Διακρίνεται ο Ναπολέων Ζέρβας την ώρα που συνομιλεί με αξιωματικούς. Συμφώνα με σημείωση του φωτογράφου, στα δεξιά του με πολιτικά, είναι ο ταγματάρχης Γρηγοράκος. Κίνημα ανατροπής της δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου 'Άποψη των κτηρίων στο ύψος του σημερινού ξενοδοχείου Χίλτον. |
4 Περισσότερα για τις πολυκατοικίες του μεσοπολέμου
Όπως σημειώνει ο Γιώργος Σαρηγιάννης - καθηγητής της Αρχιτεκτονικής – στο βιβλίο του «Αθήνα 1830-2000, Εξέλιξη-Πολεοδομία-Μεταφορές», πολυκατοικίες άρχισαν να χτίζονται από το 1919 στην Αθήνα αλλά ο μεγάλος όγκος χτίστηκε στη δεκαετία του 1930, οπότε και χτίστηκαν περίπου 450 πολυκατοικίες, κυρίως στο Κέντρο (Πανεπιστημίου-Σταδίου-Ακαδημίας), στο Κολωνάκι και στην Πατησίων.
Οι πολυκατοικίες του μεσοπολέμου δεν απευθύνονταν στα λαϊκά ή στα μικροαστικά στρώματα, αλλά στη μεσαία και ανώτερη αστική τάξη και αυτό που πρόσφεραν σαν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ώστε να προσελκύσουν μεσοαστούς και μεγαλοαστούς από την επαρχία, ήταν η πολυτέλεια της κατασκευής και οι πρωτόγνωρες για την εποχή ανέσεις σε κεντρική θέρμανση, κοινόχρηστους χώρους κτλ.
5 Ονομασία
Αυτές τις προπολεμικές πολυκατοικίες, συχνά τις ονόμαζαν με μια λέξη που σήμερα δεν ακούγεται τουλάχιστον στην Ελλάδα, τις έλεγαν οκέλες.
Η λέξη είναι αραβικής ετυμολογίας (wakala = αποθήκη) και ίσως μας ήρθε από τους Έλληνες της Αλεξάνδρειας, όπου ήταν συνηθισμένο να δίνει κανείς ως διεύθυνση το όνομα της οκέλας του, χωρίς οδό και αριθμό, π.χ. «Οκέλα Μομφεράτου». Η λέξη δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό, μόνο στο μεσαιωνικό του Κριαρά, που έχει λήμμα οκέλα και νοκέλα, με τη σημασία του πολυόροφου κτιρίου με μια κεντρική αυλή γύρω από την οποία υπάρχουν δωμάτια για ταξιδιώτες. Επίσης, νοκέλα λεγόταν ο ξενώνας της μονής.
6 Πηγές
- http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=31
- https://sarantakos.wordpress.com/2014/04/30/polykat/#more-11090
- http://bill-files.blogspot.gr/2014/01/4.html
- http://archive.ert.gr/category/fotografiko-archio/
