ΣΥΜΙΑΚΗ ΣΚΑΦΗ

1 Εισαγωγή

Συμιακή σκάφη-Ναυτικό μουσείο Σύμης

Η συμιακή σκάφη ήταν σπογγαλιευτικό σκάφος, ένα είδος καϊκιού, που χρησιμοποιούταν για τη σπογγαλιεία με «γυμνούς» δύτες ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Το πιο γνωστό ναυπηγικό κέντρο για σκάφες ήταν η Σύμη, γι' αυτό ήταν συνήθως γνωστές ως «συμιακές σκάφες». Οι συμιακές σκάφες ήταν μικρές, άλλα με μεγάλο ανάπτυγμα ιστιοφορίας για να γίνονται γρήγορα οι πολυήμερες πλεύσεις προς τους τόπους των σφουγγαριών, που συνήθως ήταν στη Βόρεια Αφρική.

2 Περιγραφή

Συμιακή σκάφη

Το ολικό μήκος σπανίως έφτανε τα 15 μέτρα, ενώ το πλάτος του δεν ξεπερνούσε το 1/3 του ολικού μήκους. H γάστρα του σκάφους ήταν αρκετά ιδιόρρυθμη με ίσο και προτεταμένο λοξά και προς τα εμπρός πλωριό ποδόσταμα, που το μήκος του ήταν ίσο με το μήκος της καρίνας. Οι σκάφες είχαν σημαντικό βύθισμα και μεγάλο ανάπτυγμα ιστιοφορίας. Το σχήμα της σκάφης και το μεγάλο ανάπτυγμα της ιστιοφορίας προϋπέθεταν σημαντικό έρμα μέσα στο σκάφος.

Στο μοναδικό τους κεντρικό κατάρτι οι μεγάλες σκάφες είχαν ένα πανί σακολέβα, δύο τετράγωνα πανιά (γάπια και μπαφίγκο), δύο ή τρεις φλόκους και έναν αράπη. Έφεραν επίσης ένα μικρό κατάρτι στην πρύμνη πάνω ακριβώς από το τιμόνι με ένα τριγωνικό πανί (μετζάνα). Υπήρχαν ακόμη μικρότερες σκάφες με λιγότερα πανιά και μια παραλλαγή όπου στη θέση της σακολέβας έμπαινε ένα μισολάτινο.

Με αυτή την ανεπτυγμένη ιστιοφορία και με ούριο άνεμο οι σκάφες έφταναν πολύ γρήγορα στις σπογγοφόρες περιοχές που από τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν συνήθως στα παράλια της Βόρειας Αφρικής. Στα μακρινά ταξίδια επάνω στη σκάφη βρίσκονταν 7–8 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 5 ήταν «γυμνοί δύτες».

3 Σπογγαλιεία με «γυμνούς» δύτες

Σύμφωνα με αυτό τον τρόπο κατάδυσης, ο δύτης κρατούσε μόνο ένα κομμάτι άσπρο μάρμαρο για βαρίδι, Το «καμπανέλι», και το καλάθι για το μάζεμα των σφουγγαριών. Ο χρόνος κατάδυσής του ήταν πολύ σύντομος και το ιδιόμορφο σχήμα της συμιακής σκάφης ήταν προσαρμοσμένο έτσι ώστε να διευκολύνει το δύτη κατά την κατάδυση.

Κατά τη διάρκεια των καταδύσεων το σκάφος ήταν αγκυροβολημένο και ο δύτης συνδεδεμένος με τη σκάφη με ένα σκοινί. Η χρήση του μικρού τριγωνικού πανιού στην πρύμνη (μετζάνα) σε συνδυασμό με το φαρδύ τιμόνι έδινε τη δυνατότητα ελιγμών και μικροκινήσεων της σκάφης στην προσπάθεια να ακολουθεί έγκαιρα τη σύντομη πορεία του δύτη στο βυθό.

4 Η πορεία μέσα στο χρόνο

Στη Σύμη όπου η σπογγαλιεία από τον 16ο αιώνα αποτελούσε την κύρια δραστηριότητα των κατοίκων της, η μέθοδος με «γυμνό» δύτη αντικαταστάθηκε σταδιακά από την κατάδυση με σκάφανδρο, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Υπολογίζεται ότι κατά το τέλος του 19ου αιώνα θα πρέπει να υπήρχαν μόνο στη Σύμη πάνω από 160 συμιακές σκάφες. Σύντομα ωστόσο σταμάτησε η κατασκευή τους, γιατί η εμφάνιση του σκάφανδρου προκάλεσε το μαρασμό της μεθόδου των «γυμνών δυτών» και κατά συνέπεια τον αφανισμό της σκάφης. Με την αλλαγή αυτή σταμάτησαν να ναυπηγούνται σκάφες και τη θέση τους πήραν τα μηχανοκάικα τρεχαντήρια.

Οι πιο γνωστές περιοχές που οι κάτοικοί τους ασχολούνταν με τη σπογγαλιεία ήταν, εκτός από τη Σύμη, η Κάλυμνος, η Χάλκη, η ‘Ύδρα, η Αίγινα, το Τρίκερι και η Κούταλη. Άλλα σκάφη που χρησιμοποιούνταν στη σπογγαλιεία, εκτός από τη σκάφη και το μηχανοκάικο, ήταν η γυαλάδικη βάρκα, η γκαγκάβα και ως βοηθητικά σκάφη το παγκέτο και το τεπότζιτο.

5 Πηγές

Ελληνική Παραδοσιακή Ναυπηγική (Κ.Α. Δαμιανίδη) (ISBN 960-24403-8-4)

Ναυπηγική και Πλοία της Ανατολικής Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. (κατάλογος έκθεσης στο Πνευματικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων 5 Ιουνίου - 9 Ιουλίου 1995)