ΡΟΛΟΙ (Ωρολόγιον) ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ Ή ΑΕΡΗΔΕΣ

A view of the Tower of the Winds The elevation of the Tower of the Winds

Στα ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς βρίσκεται ο Πύργος των ανέμων ή το Ωρολόγιον του Κυρρήστου ή αέρηδες. Οφείλει το όνομα του στον κατασκευαστή του αστρονόμο Ανδρόνικο οπό την Κύρρο της Μακεδονίας. Η μεταγενέστερη ονομασία του, Ναός του Αιόλου ή Αέρηδες, προήλθε οπό τις αναπαραστάσεις με επιγραφές των ονομάτων οκτώ ανέμων στο επιστήλιό του. Πρόκειται για οκταγωνικό πύργο από πεντελικό μάρμαρο πάνω σε βάση με τρεις πυραμίδες. Έχει κωνική στέγη, ένα κυλινδρικό πρόσκτισμα στη νότια πλευρά και δύο πρόπυλα. Στη κορυφή της στέγης ένας χάλκινος ανεμοδείκτης, που σήμερα δεν σώζεται, έδειχνε την κατεύθυνση των ανέμων, οι οποίοι εικονίζονται προσωποποιημένοι, ανάγλυφοι στο άνω μέρος κάθε πλευράς. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το γείσο: Βορέας, Kαικίας, Απηλιώτης, Εύρος, Νότος, Λιψ, Ζέφυρος, Σκίρων. Σε κάθε πλευρά, κάτω από τις παραστάσεις των ανέμων είναι χαραγμένες ακτίνες ηλιακών ρολογιών. Για τις ανήλιες μέρες και τις νύχτες λειτουργούσε στο εσωτερικό του πύργου υδραυλικό ρολόι με νερό που κατέβαινε από τις πηγές της βόρειας κλιτύος της Ακρόπολης. Το κτήριο αυτό λειτουργούσε σαν ένας μετεωρολογικός σταθμός της εποχής. 'Ήταν πολύ σημαντικό για το εμπόρους της γειτονικής αγοράς να γνωρίζουν την ακριβή ώρα και τους ανέμους, ώστε να μπορούν να υπολογίσουν πότε περίπου θα έφθαναν στον τόπο προορισμού τους τα προϊόντα που στάλθηκαν δια θαλάσσης. Ο Πύργος των Ανέμων κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (5ος αι. μ.Χ.) μετετράπη σε εκκλησία ή σε βαπτιστήριο κάποιας γειτονικής εκκλησίας, ενώ έξω από την Β.Α. Είσοδο του υπήρχε χριστιανικό κοιμητήριο. όπως έδειξαν οι ανασκαφές. Λίγα μέτρα Β.Δ. από τον Πύργο των Ανέμων χτίστηκαν τον 1ο αι. μ.Χ. οι Βεσπασιανές, δημόσια αποχωρητήρια για την εξυπηρέτηση του πολυπληθούς κοινού που σύχναζε στη γειτονική Αγορά. Πρόκειται για ορθογώνιο κτήριο με στενό προθάλαμο στα ανατολικά, τετράπλευρη αίθουσα με τετράστυλο αίθριο στο μέσον και πάγκους με οπές στις πλευρές, κάτω από τους οποίους υπήρχε βαθύς αποχετευτικός αγωγός . Με το πέρασμα του χρόνου όμως η χρήση του μεταβλήθηκε. Έτσι το 18ο αιώνα μετατράπηκε σε "τεκέ των Μεβλεβήδων", δηλαδή τόπο προσευχής με όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της μωαμεθανικής λατρείας. Οι Μεβλεβήδες ήταν ισλαμικό τάγμα μοναχών (Δερβίσηδων), οι οποίοι ακολουθούσαν τη διδασκαλία του Μεβλαβά Τζελαλεντίν Ρουμί. Μόνο εκείνοι είχαν το προνόμιο να πραγματοποιούν τελετές, κατά τη διάρκεια των οποίων χόρευαν με συνοδεία μουσικών οργάνων. Τις Παρασκευές η τελετουργία των Δερβίσηδων περιλάμβανε τους χαρακτηριστικούς ήχους των τύμπανων και των κυμβάλων που τους ωθούσαν με την ακατάπαυστη κυκλική φορά του χορού σε έκσταση ως την πτώση. Το 19ο αι. χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη ευρημάτων των πρώτων ανασκαφών της Αρχαιολογικής Εταιρείας (1837-1846). Οι πρώτοι αριθμητικοί πίνακες έχουν χαθεί για πάντα εξ αιτίας των φθαρτών υλικών από τα οποία έχουν κατασκευαστεί. Μπορούμε όμως από τα υπάρχοντα στοιχεία να μαντέψουμε πώς ήταν κατασκευασμένα. Η απλούστερη μορφή προφανώς θα συμπεριλάμβανε γραμμές χαραγμένες στην άμμο. Ο χώρος μεταξύ δύο γραμμών θα όριζε τις μονάδες, τις δεκάδες, κ.ο.κ. Με την κατάλληλη τοποθέτηση βότσαλων ανάμεσα σε αυτές τις γραμμές σχημάτιζαν τις αριθμητικές ποσότητες. Προφανώς γρήγορα προέκυψε η ανάγκη για κάτι πιο στέρεο, οπότε δημιουργήθηκαν οι ξύλινοι πίνακες με εγχάρακτες γραμμές. Στη συνέχεια το ξύλο αντικαταστάθηκε από κάτι πιο στέρεο, το μάρμαρο, την πέτρα ή το μέταλλο.