ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΩΣ

1 Ονομασία Προέλευσης: Ορισμός και Σκοπός

Το γαλλικό σύστημα «Ονομασίας Ελεγχόμενης Προέλευσης» Appellation d’Origine Contrôlée (AOC) αναπτύχθηκε ως τρόπος πιστοποίησης των γεωγραφικών ενδείξεων για το κρασί. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1932 και αποτέλεσε το πρότυπο όχι μόνο για συναφείς νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ευρώπη, αλλά και αντικείμενο συζήτησης σε άλλα μέρη του πλανήτη. Σε μέρη όπως η Αυστραλία ή η Καλιφόρνια, συζητούσαν επί μακρόν για τους λόγους που θα έπρεπε ή όχι να θεσμοθετηθούν σχετικοί κανόνες, έχοντας πάντα το γαλλικό σύστημα σαν σημείο αναφοράς.

Σήμερα το σύστημα Ονομασίας Ελεγχόμενης Προέλευσης (AOC) εκτείνεται σε πολλά προϊόντα όπως κρασί, το τυρί, το βούτυρο, λεβάντα, και φακές. Οι πιστοποιήσεις και οι διαδικασίες ελέγχονται από έναν οργανισμό που ονομάζεται Institut National de l’Origine et de la Qualité ή INAO για συντομία, με έδρα το Παρίσι.

Η ιδέα της AOC βασίζεται στο σκεπτικό ότι βασικός παράγοντας στον τομέα των γεωργικών προϊόντων είναι η εντοπιότητα, δηλαδή η γεωγραφία και το κλίμα αντανακλάται στα γεωργικά προϊόντα. Στην περίπτωση του κρασιού, ο όρος «τοπικός» αντικατοπτρίζει τις μοναδικές ποιότητες του εδάφους και του κλίματος που προσδίδονται πάνω στα κλήματα - την «ψυχή» των σταφυλιών και του κρασιού - και η διαδικασία της οινοποίησης να διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες. Οι (AOC) είναι περιφέρειες των οποίων τα σταφύλια αναμένεται να εμφανίζουν παρόμοια τοπικά χαρακτηριστικά (ιδιότητες) στα παραγόμενα κρασιά.

Η Γαλλία έχει σχεδόν 500 πιστοποιημένες περιφέρειες που ποικίλλουν σε μέγεθος.

2 Ιστορία της (AOC) και του INAO

Το σημερινό σύστημα AOC αντικατοπτρίζει τους θεσμοθετημένους κανόνες του ΙΝΑΟ, που ιδρύθηκε το 1935 για να επιβλέψει τη διαδικασία οινοποίησης στη γαλλική οινοποιεία. Πάντως, η κυβερνητική εποπτεία της γεωργίας χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και ξεκίνησε με τον έλεγχο παραγωγής ροκφόρ.

Στη δεκαετία του 1930 οι οινοπαραγωγοί κρασιών ανώτερης ποιότητας εξέφρασαν τις ανησυχίες τους σχετικά με την υπεραφθονία των κρασιών κατώτερης ποιότητας και για άλλα θέματα πάνω στην παραγωγή, όπως η απάτη και η εσφαλμένη επισήμανση στις ετικέτες των κρασιών. Ο οργανισμός και το σύστημα AOC σχηματίστηκαν με την ελπίδα να παρέχουν μια πολύ καλή «εγγύηση» ποιότητας και συνέπειας στις τοπικές πρακτικές οινοποίησης από το αμπέλι και σε όλη τη διαδικασία παραγωγής.

Η σφραγίδα AOC δημιουργήθηκε στο 1950. Από το 1990 το έργο του INAO επεκτάθηκε, εκτός από το κρασί, σε άλλα γεωργικά προϊόντα όπως το μέλι, τυρί, κρέας, φακές, και λεβάντα.

Το INAO αποτελείται από δώδεκα περιφερειακές επιτροπές: Αλσατία και την Ανατολική Γαλλία, Καμπανία, Νοτιοδυτικές περιοχές, Κοιλάδα του Λίγηρα, Βουργουνδία, Λανγκεντόκ-Ρουσιγιόν, Κοιλάδα του Ροδανού, Προβηγκία, Κορσική, τα γλυκά κρασιά, το κονιάκ, Αρμανιάκ και τον μηλίτη.

3 Οι Ονομασίες Ελεγχόμενης Προέλευσης (AOC)

Κατά το AOC τα γαλλικά κρασιά κατατάσσονται σε κατηγορίες ξεκινώντας από αυτά που θεωρούνται χαμηλότερης ποιότητας προς την υψηλότερη: Vin de Table, Vin de Pays (VDP), Vin Délimité de Qualité Supérieure (VDQS) and Appellation d’Origine Contrôlée (AOC).

Vin de Table: Μεταφράζεται ως «επιτραπέζιος οίνος», είναι το λιτό καθημερινό κρασί που είναι γνωστό για τις προσιτές τιμές. Σε σχέση με την χαμηλή τιμή, η ποιότητα είναι πραγματικά αρκετά υψηλή. Η ετικέτα ενός επιτραπέζιου οίνου δεν είναι υποχρεωτικό να δηλωθεί η περιοχή καλλιέργειας των σταφυλιών.

Vin de Pays (VDP): «Τοπικός Οίνος». Σε αντίθεση με τον επιτραπέζιο οίνο, ο Τοπικός Οίνος θα αναφέρει την περιφέρεια στην οποία έχει παραχθεί και υποδεικνύει τον τύπο των σταφυλιών που χρησιμοποιούνται στο κρασί. Αν ο καταναλωτής γνωρίζει την περιοχή και τι σταφύλια έχουν χρησιμοποιηθεί, τότε έχει μια καλή ιδέα για τη σύνθεση του κρασιού, μόνο γνωρίζοντας την περιοχή AOC. Είναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι οι τοπικοί οίνοι αναλύονται (και δοκιμάζονται γευστικά) πριν λάβουν την πιστοποίηση, για να εξασφαλιστεί ότι ο οίνος πληροί τα χαρακτηριστικά της περιοχής.

Vin Délimité de Qualité Supérieure (VDQS): Οίνος Οριοθετημένος Ανωτέρας Ποιότητας (VDQS). Ίσως η λιγότερο γνωστή κατηγορία, τα κρασιά VDQS αποτελούν μόλις το 2% της γαλλικής αγοράς. Η κατηγορία αυτή συχνά θεωρείται ως «αίθουσα αναμονής» για τη επόμενη κατηγορία (AOC). Ένα σκαλοπάτι πιο πάνω στην ποιότητα και την τιμή σε σχέση με τους τοπικούς οίνους, τα κρασιά της κατηγορίας αυτής μπορούν να αποτελέσουν πολύ καλή αγορά σε σχέση με την τόσο περιζήτητη επόμενη κατηγορία (AOC). Όπως και όλα τα άλλα κρασιά των κατηγοριών AOC, εκτός από τους επιτραπέζιους οίνους, τα κρασιά VDQS δοκιμάζονται γευστικά πριν από τη λήψη της πιστοποίησης.

Appellation d’Origine Contrôlée (AOC): Ελεγχόμενη Ονομασία Προέλευσης: είναι η υψηλότερη κατηγορία και φυσικά με περισσότερους περιορισμούς και απαιτήσεις. Τα κρασιά αυτά πρέπει πρώτα να δοκιμάζονται. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως επειδή κάθε τρύγος είναι διαφορετικός, κανείς δεν εγγυάται ότι ένα κρασί θα καταταγεί σε αυτή τη κατηγορία για δύο συνεχείς χρονιές. Εξαιρετικά καλές χρόνιες οδηγούν σε αύξηση κρασιών αυτής της κατηγορίας και φυσικά το αντίθετο συμβαίνει για τις χρονιές με δυσμενείς συνθήκες καλλιέργειας των αμπελιών.

Οι Οίνοι Ελεγχόμενης Ονομασίας Προελεύσεως διέπονται από κανόνες σε όλα τα στάδια της παραγωγής τους, από τον αμπελώνα έως και το μπουκάλι. Ξεκινώντας, η πραγματική περιοχή καλλιέργειας των αμπελιών είναι περιορισμένη και προκαθορισμένη. Εάν για παράδειγμα ένα κομμάτι γης μέσα στην περιοχή έχει έδαφος που θεωρείται ακατάλληλο για τα αμπέλια της εν λόγω περιοχής, πολύ πλούσιο ίσως, δεν θα συμπεριληφθεί στην ονομασία προελεύσεως. Οι ποικιλίες των σταφυλιών που μπορεί να καλλιεργηθούν περιγράφονται στους κανονισμούς. Η αρχή φυσικά είναι να διασφαλίζεται ότι μόνο τα κατάλληλα αμπέλια θα καλλιεργούνται, αλλά επίσης να διασφαλίζεται ο χαρακτήρας του συγκεκριμένου οίνου. Το Καμπερνέ Σωβινιόν για παράδειγμα, μπορεί να καλλιεργηθεί με επιτυχία σε πολλές περιοχές έξω από το Μπορντώ, αν όμως καλλιεργηθούν υπέρμετρα ας πούμε στη περιοχή του Midi, η φύση αυτών των οίνων θα αλλάξει και δεν θα είναι πλέον τυπικά της περιοχής αυτής.

Η απόδοση επίσης ανά εκτάριο είναι υπό έλεγχο, αν και εδώ είναι παραδεκτό ότι ο κανόνας είναι πιο ελαστικός. Η «βασική απόδοση» είναι περίπου 40 εκατόλιτρα ανά εκτάριο, μερικές φορές περισσότερη, σίγουρα όμως λιγότερη για τα καλύτερα κρασιά ονομασίας προελεύσεως. Αυτή μπορεί να αυξηθεί εάν το εγγυάται η σοδειά (ή μπορεί και να μειωθεί, αλλά μάλλον το δεύτερο δεν φαίνεται να συμβαίνει ποτέ), μέσα στα πλαίσια της «ετήσιας απόδοσης». Περαιτέρω αυξήσεις απόδοσης είναι δυνατές με τη βοήθεια του «ανώτατου ορίου κατηγορίας». Όλα με εξαίρεση τα πολύ καλά κρασιά της κατηγορίας, μπορούν να προσθέσουν μέχρι 20% από αυτό που παράγουν.

Η χρήση του όρου «απόδοση» αν και χρησιμοποιείται με μεγάλη ελαστικότητα, όσες προσπάθειες κι αν έγιναν να αλλάξει η νομοθεσία για να επιτραπεί η αύξηση της ποσότητας απόδοσης ανά εκτάριο για τα κρασιά ονομασίας προελεύσεως, αυτές δεν αντιμετωπίστηκαν θετικά. Ολόκληρη σοδειά σε συγκεκριμένη χρονιά μπορεί να αποχαρακτηριστεί αν ανακαλυφθεί καταστρατήγηση του κανόνα. Έχουν θεσπιστεί ελάχιστα και μερικές φορές μέγιστα όρια αλκοόλης για κάθε ονομασία προέλευσης, όπως επίσης ρυθμίζεται και ο αριθμός των αμπελιών ανά εκτάριο.

Τέλος, πρέπει όλα τα κρασιά ονομασίας προελεύσεως να περάσουν από επιτροπή γευσιγνωσίας, για έγκριση πριν προωθηθούν για πώληση, το οποίο είναι ίσως η τελική δοκιμασία για την κατάταξη ή όχι στη κατηγορία ονομασίας προελεύσεως. Υπάρχουν ακόμη περισσότερες βαθμίδες ποιότητας στη Γαλλία μέσα και επί πλέον της ονομασίας προελεύσεως και καμιά φορά διαχωρίζονται από αυτήν. Τα συστήματα κατάταξης της Βουργουνδίας και του Μπορντώ, ή το σύστημα GrandCru της Αλσατίας, δίνουν ακόμα περισσότερες βαθμίδες κατάταξης, βασισμένες σε συγκεκριμένες εκτάσεις γης, ή ακόμη και σε συγκεκριμένα αγροτεμάχια.

4 Επικρίσεις του Συστήματος AOC

Το σύστημα AOC είναι σεβαστό από πολλούς για την προσήλωση στην διατήρηση της παραδοσιακής οινοποίησης μεθόδους σε κάθε μια από αμπελουργικές περιοχές της Γαλλίας, και το σύστημα θεωρείται από τα πιο αποτελεσματικά στην Ευρώπη. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες επικρίσεις του INAO και του συστήματος (AOC). Πολλοί υποστήριξαν ότι ενώ η (AOC) διατηρεί το παραδοσιακές μεθόδους οινοποίησης ζωντανές, οι κανόνες έχουν εξίσου καταπνίξει οποιαδήποτε μορφής «δημιουργικότητα» για τους οινοπαραγωγούς. Με τους περιορισμούς, μπορούν μόνο συγκεκριμένα τα σταφύλια να καλλιεργηθούν, να χρησιμοποιηθούν συγκεκριμένες μέθοδοι κλαδέματος, κ.λπ.

5 Πηγές

The red wines of France - by Margaret Rand ISBN 0-86101-273-9

Understanding the French Wine Classification System, Appellation d’Origine Controlée (AOC)